၂၀၂၂ မှာ မြန်မာဟာ မျှော်လင့်မထားတဲ့ အခက်အခဲများ ကြုံနိုင်တယ်လို့ ကုလသုံးသပ်

• 2022-01-23

၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံဟာ မျှော်လင့်မထားတဲ့ အခက်အခဲ ပြဿနာတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရနိင်လို့ ကုလသမဂ္ဂက အစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ ၂၀၂၂ နှစ်ဦးမှာ ပြည်သူတွေ ရင်ဆိုင်နေရတာ ဘယ်လိုပြဿနာ အခက်အခဲတွေလဲ၊ အဲဒီ အခက်အခဲ ပြဿနာအဆိုးတွေထဲက ဘယ်လိုအကောင်းကို မျှော်လင့်နိုင်မလဲ ဆိုတာတွေကို တင်ပြထားပါတယ်။

"ကျမသားက ၂၀ ကျော်ဆိုတော့ ကျမသား သွားတဲ့ဆီကိုရော ရောက်ရဲ့လား၊ ကျမသား ပြန်လာနိုင်ပါ့မလား၊ ပြန်လာလို့ရပါ့ မလားဆိုတဲ့ဟာက အိမ်ပြန်မရောက်မချင်း ပူနေရတာ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒီလိုအရွယ်တွေကို အမြဲပြဿနာရှာ၊ ဒီလိုအရွယ်တွေ မလုံခြုံတဲ့ အခါကျတော့ အဲဒီကလေး အိမ်ပြန်ရောက်မလာမချင်းက ကျမတို့မှာ အင်မတန် စိတ်ဆင်းရဲသောက ပူလောင်ရတာပေါ့နော်။ ကိုယ့်ကလေး မျက်စိရှေ့ ရောက်လာမှပဲ ဟင်းလို့ သက်ပြင်းချ နိုင်ပါတယ်။ ဒါက စကစ နဲ့ပတ်သက်တဲ့ဟာပေါ့။"

စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းလိုက်တာ တစ်နှစ်ပြည့်ကာနီး အခုလိုအချိန်ထိ မြန်မာနိုင်ငံသား တွေ ခံစားရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ဒုက္ခတွေထဲက အပူလောင်ဆုံးသောကကို မိခင်တစ်ယောက် ပြောပြခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ ၂၀၂၂ ခုနှစ်အထိ ပြည်သူတွေ နေ့စဉ် ဖြတ်သန်းနေရတဲ့ အသက်အန္တရာယ်မလုံခြုံမှုရဲ့ ပုံရိပ်တစ်ခုပါ။

၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံသားတွေအနေနဲ့ မျှော်လင့်မထားတဲ့ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ အခက်အခဲ ပြဿနာတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နိုင်ရဖွယ် ရှိပြီး တိုင်းပြည်ရဲ့ နိုင်ငံရေးနဲ့ လုံခြုံရေးဟာလည်း အကောင်းဘက်ကို ရောက်မလာ နိုင်သေးဘူးလို့ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့က UNOCHA ကုလသမဂ္ဂလူသားချင်း စာနာမှုဆိုင်ရာ အကူအညီပေးရေး ညှိနှိုင်းရေးမှူးရုံးက ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။

ကိုယ်တိုင်ရော၊ ကိုယ့်မိသားစုဝင် တစ်ယောက်ယောက်ပါ ဘယ်အချိန်၊ ဘယ်လို အသက်ဆုံးရှုံးသွားမလဲဆိုတာ မခန့်မှန်းနိုင်တဲ့ကာလမျိုးမှာ ပြည်သူတွေဟာ အစားအသောက်ရော လောက်လောက်ငှငှ စားကြရပါရဲ့လား။ ရန်ကုန်၊ ကမာရွတ်မြို့နယ်မှာနေတဲ့ အမျိုးသမီး တစ်ယောက်ကတော့ စားဝတ်နေရေးနဲ့ စီးပွားရေးအတွက် ထွက်ပေါက်လည်း မရှိဘူးလို့ ပြောပါတယ်။

"အခု လက်ရှိအချိန်မှာတော့ လုပ်ငန်းတွေ မလည်ပတ်တော့ဘူး။ လူတွေ အလုပ်ပြုတ် တယ်။ စားဝတ်နေရေး ထွက်ပေါက်မရှိဘူး။ ကုန်ဈေးနှုန်းတွေကတက်။ အရင်က ဂေါ်ဖီတစ်ထုပ်မှ လေးငါးရာလောက်ပဲရှိတယ်။ အခု ဂေါ်ဖီတစ်ထုပ် သုံးထောင်လောက် ဖြစ်နေပြီ။ ဘယ်လိုလုပ်ကြမလဲ။ ခရမ်းချဉ်သီး တစ်ပိသာအရင်က တစ်ထောင် ဆိုပါတော့၊ အခုက လေးထောင်ငါးထောင်။ စားဝတ်နေရေးက အဲဒီလိုခက်လာတာ။ ဒါပေမဲ့ ဒါက အဆိုးဆုံး အခြေအနေလို့ ပြောလို့မရသေးဘူး။ ဘယ်အခါ အဆိုးဆုံး ဖြစ်မလဲဆိုတော့ တိုက်ပွဲတွေက မြို့ပြကိုတောင် ရောက်လာပြီ။ တစတစနဲ့ ရန်ကုန်မြို့ကိုတောင် မရောက်ဘူးလို့ ပြောလို့မရဘူး။ တစ်နေ့တစ်နေ့ ဗုံးကွဲတာနဲ့၊ တစ်ဖက်မှာ ဒါကိုပြည်သူတွေ ဘယ်လို ထွက်ပေါက်ရှာမလဲဆိုတော့ ရှိသမျှအပေါက် အကုန်ပိတ်နေတော့ ဘယ်ကနေ ထွက်ရမှန်းတောင် စဉ်းစားမရဘူး။ ထွက်ပေါက် ရနိုင်တဲ့ လက္ခဏာမျိုး ဒီနေ့အထိ တစ်ပေါက်မှ စဉ်းစားလို့မရဘူး။"

မြန်မာနိုင်ငံက ပြည်နယ်နဲ့ တိုင်း ၁၅ ခု အနက်၊ ၁၄ ခုမှာ အစားအစာရှားပါးပြီး အဟာရချို့တဲ့တာ ကြုံရဖို့ ရှိသလို တစ်နိုင်ငံလုံးလူဦးရေရဲ့ လေးပုံတစ်ပုံဖြစ်တဲ့ အမျိုးသား ၆.၉ သန်း၊ အမျိုးသမီး ၇.၅ သန်းနဲ့ ကလေးသူငယ် ၅ သန်း စုစုပေါင်း လူ ၁၄ သန်းလောက်ဟာ အကူအညီ၊ အထောက်အပံ့တွေ လိုအပ်လိမ့်မယ်လို့ UNOCHA ရဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။ ဒါဟာ ကိုဗစ် ၁၉ ရောဂါကူးစက်မှုကြောင့်နဲ့ လုံခြုံရေးအရ ကန့်သတ်ချက်တွေကြောင့် ကုန်စည်စီးဆင်းမှုတွေ ရပ်တန့်ပြီး ကုန်ဈေးနှုန်းတွေ တက်လာတာကြောင့်ဖြစ်တယ်လို့ ရှင်းပြထားပါတယ်။"

လက်ရှိအခြေအနေမှာ အရပ်သားအစိုးရရဲ့ နိုင်ငံတော်အုပ်ချုပ်မှု အာဏာကို သိမ်းယူ လိုက်တဲ့ စစ်တပ်က နိုင်ငံရဲ့ ဝန်ကြီးဌာနအားလုံးကို ထိန်းချုပ်နေတာကြောင့် ပြည်သူတွေ အသက်အန္တရာယ်မလုံခြုံတာ၊ စားဝတ်နေရေး ကျပ်တည်းပြီး လုံလုံလောက်လောက် မစားသောက်နိုင်တာ၊ နောက်ထပ်ရောက်ရှိလာမယ့် ကိုဗစ်စတုတ္ထလှိုင်း အန္တရာယ်အတွက် စိုးထိတ်နေရတာ အပါအဝင် UNOCHA က ခန့်မှန်းထားတဲ့ ဘက်ပေါင်းစုံ ဘေးဒုက္ခအဝဝ လျော့နည်းသက်သာစေရေး စစ်ကောင်စီက ဘယ်လို အစီအစဉ်တွေ ရှိပါသလဲလို့ စစ်ကောင်စီပြောခွင့်ရ ဗိုလ်ချုပ် ဇော်မင်းထွန်းကို မေးမြန်းခဲ့ပါတယ်။

"ကိုဗစ်နဲ့ပတ်သက်ရင် ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့အစည်းအနေနဲ့ ကျနော်မေးခွန်းထုတ်တာက မြန်မာနိုင်ငံကို ဘာပေးဖူးလဲ၊ ဘာလှူဖူးလဲလို့ပဲ မေးခွန်းထုတ်ချင်တယ်။ ကိုဗစ် တတိယလှိုင်းနဲ့ ကြုံရတဲ့အခါ ကျနော်တို့အနေနဲ့ အခက်အခဲ အများကြီးရှိတယ်။ ဒီအခက်အခဲတွေကို ကူညီတာ တရုတ်၊ အိန္ဒိယ၊ ရုရှား၊ ဒါပဲ။ ပြီးရင် အာဆီယံ နိုင်ငံထဲမှာ ရှိတဲ့ ကမ္ဘာဒီးယားတို့၊ ထိုင်းတို့၊ လာအိုတို့ လှူဒါန်းမှုတွေရှိတယ်။ ကုလသမဂ္ဂလို အဖွဲ့ အစည်းမျိုးက မကူညီတဲ့အပြင် လူမျိုးပျက်စီးရာ ပျက်စီးကြောင်းပဲ ပြောနေတာက အံ့သြစရာကောင်းတယ်လို့ပဲ မှတ်ချက်ပြုချင်တယ်။ ပြည်တွင်းစစ်တောင် အကြီး အကျယ် ဖြစ်တော့မယ်ဆိုပြီး ဝိုင်းလှော်ကြတာရှိတာပဲ။ ကျနော်တို့ အနေနဲ့ကတော့ ကျနော်တို့ရဲ့ ချမှတ်ထားတဲ့ ဦးတည်ချက်တွေ၊ ရှေ့လုပ်ငန်းစဉ်တွေအတိုင်းပဲ ဆက်လက် ဆောင်ရွက်သွားမှာဖြစ်တယ်။ ပြည်သူလူထုရဲ့ အသက်ထက်အရေးကြီးတာ ဘာမှ မရှိဘူး။ ဒါကြောင့် ကျန်းမာရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ မဖြစ်ဖြစ်တဲ့ကြားကနေ၊ CDM လုပ်တဲ့ ကြားကနေ အကောင်းဆုံး၊ အဖြစ်နိုင်ဆုံး ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုတွေ ဆက်လုပ် သွားမယ်။ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနဲ့ ပတ်သက်ရင်လည်း ကျနော်တို့နဲ့ လက်တွဲဆောင်ရွက်လို့ ရတဲ့ နိုင်ငံတွေနဲ့ လက်တွဲဆောင်ရွက် သွားမယ်လို့ပဲ ပြောချင်ပါတယ်။"

လက်ရှိအချိန်မှာ ပြည်သူတွေ ဆင်းရဲဒုက္ခရောက်နေတာ မှန်ပေမယ့် ၂၀၂၂ ခုနှစ်မှာ အဆိုးထဲက အကောင်းကို ဆွဲထုတ် ရှုမြင်ကြသူတွေလည်း ရှိပါတယ်။ အမေရိကန် ကာကွယ်ရေးတပ်က အငြိမ်းစားဒုတိယဗိုလ်မှူးကြီးဖြစ်သလို အမေရိကန် ကာကွယ်ရေး ဌာန လက်အောက်မှာရှိတဲ့ ဟာဝိုင်အီအခြေစိုက် လုံခြုံရေးဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ အာရှ-ပစိဖိတ်ဌာနက ပါမောက္ခတစ်ဦးလည်း ဖြစ်တဲ့ ဒေါက်တာ မီမီဝင်းဘတ်ကတော့ ၂၀၂၂ ခုနှစ်ထဲမှာ လက်ရှိအနေအထားအတွက် အချိုးအကွေ့တစ်ခုကို ရောက်မှာဖြစ်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။

"စစ်တပ်က ကြာရှည်မရပ်တည်နိုင်တော့ဘူး။ သူတို့မှာ လူတွေလည်းမရှိတော့ဘူး။ ကုန်ပြီ။ နောက်ထပ်ဖြည့်ဖို့လည်း လူမရှိတော့ဘူး။ နောက်ပြီးတော့ ဒီဇင်ဘာ ဆယ်ရက်တုန်းက Silence Strike မှာလည်း လူတွေက ဆယ်လကျော်ကျော်မှာတောင် ဒီလောက် committed ဖြစ်တာဆိုတော့ အဲဒါကို ကျမက tipping point လို့ယူဆတယ်။ နိုင်ငံရေး အရလည်း NUG ကထိုင်နေတာမှ မဟုတ်တာ။ NUG တို့ Ethnic Group တွေကလည်း ညီညီညာညာနဲ့ Federal Democracy တည်ဆောက်မယ်ဆိုပြီး လုပ်နေကြတာ။ မြေပြင်မှာလည်း ပီဒီအက်ဖ်တွေက အများကြီး နိုင်နေတယ်။ အဲဒါတွေ အားလုံး ကြည့်လိုက်လို့ ရှိရင် ၂၀၂၂ မှာ turning points တစ်ခုခု ရောက်လိမ့်မယ်လို့ ကျမ ပြောလို့ရတယ်။"

အမျိုးသား ညီညွတ်ရေးအစိုးရရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဒေါ်ဇင်မာအောင် ကတော့ အရင်း အနှီး ပေးဆပ်မှုတွေများခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ အတွင်းမှာ ဘက်ပေါင်းစုံ ညီညွတ်ခဲ့ကြမှုတွေရဲ့ အသီးအပွင့်ကို ၂၀၂၂ မှာ ခံစားရမယ်လို့ ယုံကြည်ကြောင်း ပြောပါတယ်။

"ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်က ကျမတို့အတွက် အရင်းအနှီး ပေးဆပ်ရမှုတွေ များခဲ့တဲ့နှစ်ဖြစ်တယ်။ ဒီပေးဆပ်မှုတွေဟာ အချည်းအနှီး မဖြစ်ဘဲနဲ့ အောင်မြင်မှုတွေကို မြင်ရမယ့် နှစ် တစ်နှစ်လို့ ပြောလို့ရပါတယ်။ ရလည်းရသင့် ရထိုက်နေပြီ။ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ကတော့ ကျမတို့ တည်ဆောက်ရတယ်၊ ရုန်းကန်ရတယ်။ ဒီတည်ဆောက် ရုန်းကန်နေဆဲကာလမှာပဲ လုံးဝ အုပ်ချုပ်ခွင့် မရစေရဆိုတဲ့ ပြည်သူလူထုရဲ့ပိုင်းဖြတ်မှု၊ တော်လှန်ရေး အင်အားစုတွေရဲ့ ပေါင်းစည်း ညီညွတ်မှု၊ နိုင်ငံတကာရဲ့ထောက်ခံမှု၊ ပြည်ပရောက် မြန်မာ အသိုင်းအဝိုင်း တွေရဲ့ ထူးခြားတဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အတွင်းအပြင် ညီညွတ်မှုတွေနဲ့ ကျမတို့ ကျော်ဖြတ် နိုင်ခဲ့ပြီးဖြစ်တယ်။ အဲဒီတော့ အဲဒီ အသီးအပွင့် ရလာဒ်တွေ ခံစားရမယ့် နှစ်လို့ ၂၀၂၂ ခုနှစ်ကို ဒီလိုမျိုးပဲ ပိုင်းဖြတ်ယုံကြည်ပါတယ်။ မကြာခင်ကာလမှာပဲ ဆင့်ကဲဆင့်ကဲ တိုးတက်မှုတွေ ပြည်တွင်းရော ပြည်ပမှာပါ၊ စိန်ခေါ်မှုတွေတော့ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီစိန်ခေါ်မှုတွေကို ကျော်လွှားနိုင်မယ့် နှစ်တစ်နှစ်လို့ ပြောချင်ပါတယ်။"

အဲဒီ အသီးအပွင့်ကို ရေရှည်ခံစားနိုင်ရေးအတွက် ဘာလုပ်ရမလဲ ဆိုတာကိုလည်း ဒေါ်မီမီဝင်းဘတ်က အခုလို အကြံပြု ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။

"NUG အစိုးရက အခုအချိန်မှာ Federal Democracy ရဖို့ ဦးစားပေးလုပ်နေတယ်။ ဒါဟာ မှန်ကန်တဲ့ Focus ဖြစ်တယ်။ လူတွေက စည်းစည်းလုံးလုံးလုပ်နိုင်လေ ဒီဥစ္စာ အတွက်က ပိုပြီးတော့ အောင်မြင်နိုင်လေလေပေါ့။ စည်းလုံးဖို့က အဓိကပဲ။ တစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက် အကူအညီပေးပြီး ချိတ်ဆက်ပြီး လုပ်မယ်ဆိုရင် အများကြီး လုပ်နိုင်တယ်။"

၂၀၂၁ ခုနှစ်က ဖြစ်ပျက်ခဲ့တာတွေရဲ့ ရိုက်ခတ်မှုတွေအခု ၂၀၂၂ ခုနှစ် ရောက်သည်အထိ ပြည်သူတွေ အလူးအလိမ့် ခံစားနေရဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၂၂ အတွင်း ဆက်လက် ရင်ဆိုင် ရမယ့် အဘက်ဘက်က စိန်ခေါ်မှုတွေ၊ အခက်အခဲတွေကို ကျော်လွှားနိုင်ရေး အတွက် ‘စည်းလုံးမှုအဓိက’ ဆိုတဲ့စကားဟာ အလွန်ရိုးစင်းပေမယ့် အမြဲမှန်ကန်တဲ့ အချက်တစ်ခု ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ပြည်သူအများစုက လက်ခံထားကြပါတယ်